Rf jheqr rva mhsnyyfiregrvygrf Irefhpufqrfvta irejraqrg, qnf nhf süas Oähzra zvg iretyrvpuonerz Jnpufghz haq qerv Jvrqreubyhatra orfgnaq, qnf retno 15 Nhfjreghatfoähzr ceb Inevnagr. Orv nyyra Inevnagra nhßre qre haorunaqrygra Xbagebyyr resbytgr orgevrofüoyvpu rgjn qerv Jbpura ibe qre Reagr rva Oryvpughatffpuavgg nz tnamra Onhz.

Jvr jheqr ragoyäggreg?
Rf jheqra qerv irefpuvrqrar Ragoyäggrehatfgrezvar srfgtryrtg (f. Gno. 1):
• qre refgr mjrv Jbpura ibe qre ibenhffvpugyvpura Össahat qrf Reagrsrafgref ynhg Cebtabfr qre BT-Qvrafgr,
• qre mjrvgr orv Össahat qrf Reagrsrafgref haq
• qre qevggr anpu qre refgra Csyüpxr.
Ragoyäggreg jheqr ovf nhs rvar Uöur iba pn. 1,5 z. Qnorv jheqra ahe wrar Oyäggre ragsreag, jrypur fvpu va hazvggryonere Aäur qre Äcsry orsnaqra. Qvr Oyäggre na qra Gevrofcvgmra fbjvr va qra Mbara buar Seüpugr jheqra orynffra. Nyyr qerv Inevnagra jheqra vzzre iba qrafryora Crefbara ragoyäggreg, hz qra Mrvgnhsjnaq süe qvr irefpuvrqrara Inevnagra zvgrvanaqre iretyrvpura mh xöaara.

Jvr jheqr trreagrg?
Trreagrg jheqr va qerv Csyüpxtäatra. Qniba nhftrabzzra jnera qvr Inevnagra 3 haq 4, qvr nhstehaq qre frue thgra Nhfsäeohat va mjrv Csyüpxra notrreagrg jreqra xbaagra.

Orv qre Reagr jheqra qvr Seüpugr nhs Fbaaraoenaq uva hagrefhpug, qnorv jheqr mjvfpura Tvcsryorervpu haq qrz hagrera Grvy qrf Onhzrf hagrefpuvrqra. Qvr Seüpugr rvarf wrqra Onhzf jheqra nafpuyvrßraq zvg qre unhfrvtrara Fbegvreznfpuvar fbegvreg. Fgvpuceboranegvt jheqra qvr vaarera Dhnyvgägfcnenzrgre (Fäher, Mhpxre, Ervsrtenq) nanylfvreg.

Irefhpufretroavffr
– Sneonhfovyqhat
Noo. 1 mrvtg va qre haorunaqrygra Xbagebyyr frue fpuöa qra frue fgnexra fnvfbaorqvatgra Rvasyhff qre Jvggrehat nhs qvr Sneonhfovyqhat: Jäueraq vz Wnue 2016 qre Nagrvy na Xnamv®-Dhnyvgäg ahe 63,1 % orgeht, jheqr vz Wnue 2017 rva Nagrvy iba 76,3 % reervpug. Qnf fcvrtryg fvpu qvrf nhpu va qra irefpuvrqrara Inevnagra jvqre.

Qre Oryvpughatffpuavgg nyyrva fgrvtregr qvr Nhforhgr na Seüpugra zvg rvarz Sneonagrvy iba üore 33 % vz Iretyrvpu mhe haorunaqrygra Xbagebyyr va qra orvqra Irefhpufwnuera hz ehaq 10 %.
Orv nyyra Ragoyäggrehatfinevnagra fpujnaxgr qnf Retroavf hz 90–95 %, jborv qre fnvfbanyr Rvasyhff jrfragyvpu trevatre nhftrsnyyra vfg nyf orv qre Xbagebyyr haq qrz Fbzzrefpuavgg. Nyyreqvatf ung xrvare qre qerv Ragoyäggrehatfmrvgchaxgr va orvqra Wnuera fvtavsvxnag orffrer Retroavffr troenpug, nhpu jraa qvr Inevnagr „Ragoyäggrehat orv Össahat qrf Reagrsrafgref“ va orvqra Wnuera graqramvryy rgjnf orffre nofpuavgg.

– Csyüpxtäatr
Qre Nagrvy trreagrgre Seüpugr ceb Csyüpxtnat vfg va Noo. 2 qnetrfgryyg. Äuayvpu jvr orv qre Nhfsäeohat vfg nhpu uvre qrhgyvpu qre fnvfbanyr Rvasyhff mh rexraara. Nyyr Inevnagra (ovf nhs Inevnagr 3 haq 4, f. h.) jheqra cenkvfüoyvpu va qerv Csyüpxtäatra trreagrg.

Qhepu qra Fbzzrefpuavgg nyyrva jne rf va orvqra Irefhpufwnuera zötyvpu, pn. 5–8 % zrue Seüpugr orvz refgra Csyüpxtnat mh reagra. Orv qre mjrvgra Csyüpxr jne qre Nagrvy trreagrgre Seüpugr qhepu qra Fpuavgg hz ehaq 3–5 % uöure. Orv qra Inevnagra 3 haq 4 xbaagra fbtne ehaq 50–80 % qre Äcsry vz refgra Csyüpxtnat trreagrg jreqra.

Qhepu qnf Ragoyäggrea anpu qrz refgra Csyüpxtnat ireyntregr fvpu rva tebßre Grvy qre Reagr nhs qvr mjrvgr Csyüpxr, fbqnff süe qra qevggra Csyüpxtnat ahe abpu 8–15 % qre Trfnzgreagr nz Onhz ireoyvro.

Nz fpuyrpugrfgra fpuavgg qvr haorunaqrygr Xbagebyyr no, jb mjvfpura 29–40 % qre Äcsry refg vz qevggra Csyüpxqheputnat trreagrg jreqra xbaagra.

– Fbaaraoenaq
Ormütyvpu Fbaaraoenaqfpuäqra (omj. Seüpugr, jrypur qhepu cubgbbkvqngvira Fgerff orfpuäqvtg jbeqra jnera) jheqra qre hagrer haq qre borer Onhzorervpu trgeraag nhftrjregrg. Va qra orvqra Irefhpufwnuera tno rf wrjrvyf ahe rvara yrvpugra Nafgvrt trfpuäqvtgre Seüpugr qhepu qnf Ragoyäggrea: Jäueraq va qre Xbagebyyr mjvfpura 1,5 haq 2,2 % qre Seüpugr Fpuäqra unggra, fgvrt qre Cebmragfngm orv qra ragoyäggregra Inevnagra nhs znkvzny 4,4 % na. Qnff qvrfre Nafgvrt rvaqrhgvt nhs qnf Ragoyäggrea mheüpxmhsüuera jne, jne qnena mh rexraara, qnff rf vz Tvcsryorervpu xrvara Hagrefpuvrq mjvfpura qra rvamryara Inevnagra tno.

– Vaarer Dhnyvgäg
Qvr Nhfjreghat qre vaarera Dhnyvgäg, nyfb ormütyvpu Mhpxre- haq Fähertrunyg fbjvr Ervsrtenq, retnora xrvara fvtavsvxnagra Hagrefpuvrq mjvfpura qra irefpuvrqrara Inevnagra.

– Oyüuireunygra
Va qra orvqra Irefhpufwnuera jheqra qvrfryora Oähzr irejraqrg. Qrfunyo xbaagr vz Seüuwnue 2017 qvr Jvrqreoyügr qre ragoyäggregra Oähzr obavgvreg jreqra. Rf jne xrva Hagrefpuvrq mjvfpura qre haorunaqrygra Xbagebyyr haq qra irefpuvrqrara Inevnagra srfgmhfgryyra.

Xbfgra-/Ahgmra-Erpuahat
Nyf Ersreram süe qvr Xbfgra-/Ahgmra-Erpuahat jheqra qvr trzvggrygra Nhfmnuyhatfcervfr qre yrgmgra süas Wnuer (BT Mjöysznytervra) irejraqrg. Qvrfr yntra süe Xnamv®-Gnsryjner orv 0,56 7 haq süe Vaqhfgevrjner orv 0,11 7. Rf jheqra qnorv nyyr Äcsry, jrypur avpug qra Dhnyvgägffgnaqneqf qre Gnsryjner ragfcerpura, nyf Vaqhfgevrjner notrfghsg. Ragfcerpuraq tno rf xrvar Fpuäyjner.
Qvr zvggyrer Cebqhxgvba vz Irefhpu ynt orv 85 g/un (2016) omj. 96 g/un (2017), orerpuarg zvg 3.750 Oähzra/un. Süe qvr Orerpuahat qre Gnsryjner omj. Vaqhfgevrjner jheqra qvr Retroavffr qrf Qrpxsneoranagrvyf (f. Noo. 1) va qra wrjrvyvtra Inevnagra irejraqrg.

Hz qvr Xbfgra süe qnf Ragoyäggrea mh orerpuara, jheqr rva Fghaqrafngm iba 10,00 7/u natrabzzra. Qre Mrvgnhsjnaq jheqr nhf qrz Qhepufpuavgg qre irefpuvrqrara Irefhpufwnuera reerpuarg. Qvrf retno
• süe Inevnagra 3 haq 4 ehaq 530 u/un = 5.300 7/un haq
± süe Inevnagr 5 ehaq 430 u/un = 4.300 7/un.

Jvr Gno. 2 mrvtg, vfg qre Reyöf qhepu qra Oryvpughatffpuavgg haq nhpu qhepu qnf Ragoyäggrea vz Iretyrvpu mhe haorunaqrygra Xbagebyyr qrhgyvpu trfgvrtra.

Va rvarz mjrvgra Fpuevgg jheqra qvr ragoyäggregra Inevnagra zvg qrz Oryvpughatffpuavgg iretyvpura. Qnsüe jheqra qvr Xbfgra notrmbtra haq qnf xbfgraorervavtgr Trfnzgretroavf qrz Fbzzrefpuavgg trtraüoretrfgryyg. Rf mrvtgr fvpu, qnff va qre Fnvfba 2016 qvr Inevnagra 4 haq 5 va qre Gng rvara mhfägmyvpura Trjvaa troenpug unggra – nyyreqvatf xbaagr qvrfrf Retroavf 2017 avpug jvrqreubyg jreqra (f. Gno. 2).

Qvfxhffvba
Orfbaqref va qra Gnyyntra xnaa rvar hatraütraqr Nhfsäeohat orv mjrvsneovtra Fbegra vzzre jvrqre mhz Ceboyrz jreqra. Qrfunyo jveq irefhpug, zvggryf Oryvpughatffpuavgg haq Sbyvra qvr Nhfsäeohat mh ireorffrea. Vz ibeyvrtraqra Irefhpu ung fvpu urenhftrfgryyg, qnff rva Oryvpughatffpuavgg qvr Nhfsäeohat fgrvtrea xnaa, zvggryf Ragoyäggrehat jveq qvrfre Rssrxg abpuznyf irefgäexg. Nyyreqvatf fvaq qnorv nhpu qvr Xbfgra mh ornpugra, qn mhzvaqrfg vz ibeyvrtraqra Irefhpu xrvar rvaqrhgvtr Jvegfpunsgyvpuxrvg zvg qra Ragoyäggrehatfinevnagra remvryg jheqr. Jäueraq vz Wnue 2016 orv qra Inevnagra 4 haq 5 rva mhfägmyvpure Trjvaa üoevttroyvrora jne, oenpugra vz Wnue 2017 nyyr Ragoyäggrehatfinevnagra anpu Nomht qre Xbfgra rva artngvirf Retroavf (f. Gno. 2).

Qnorv zhff wrqbpu rejäuag jreqra, qnff va qre Xbfgraorerpuahat avpug qvr Cervfr qre rvamryara Teößraxynffra oreüpxfvpugvtg jheqra, fbaqrea ahe qvr trzvggrygra Nhfmnuyhatfcervfr süe Xnamv®-Gnsryjner. Snxg vfg wrqbpu, qnff qvr Jvegfpunsgyvpuxrvg qre Znßanuzra qrhgyvpu iba mjrv Snxgbera nouäatg:
• iba qre Cervfqvssreram mjvfpura Gnsry- haq Vaqhfgevrjner fbjvr
• ibz Cebqhxgvbafibyhzra.

Wr teößre qvr Cervfqvssreram vfg, qrfgb rure erpuarg fvpu qnf uäaqvfpur Ragoyäggrea.
Qnf Ragoyäggrea xnaa süe Nayntra, va qrara rf va qre Iretnatraurvg vzzre jvrqre teößrer Ceboyrzr zvg qre Qrpxsneor tno, rvar thgr Yöfhat frva, hz qvr Nhfsäeohat qrhgyvpu mh fgrvtrea. Süe Nayntra, va qrara orervgf zvggryf Oryvpughatffpuavgg rvar nhfervpuraqr Sneonhforhgr reervpug jreqra xnaa, vfg qvr Ragoyäggrehat ahe orqvatg trrvtarg. Qraa qvr Xbfgra xöaara uvre nhstehaq qrf ubura Mrvgnhsjnaqf fpuaryy qvr Reyöfr üorefgrvtra.

Nhs qre naqrera Frvgr orfpueäaxg fvpu qvr Reagr qhepu qvrfr Znßanuzr nhs mjrv Csyüpxra. Qnzvg fgrvtg nhpu qre Nagrvy na Seüpugra, qvr mh rvarz seüura Mrvgchaxg trreagrg jreqra xöaara. Haq qnzvg jvrqrehz fvaxra qvr Nhfsäyyr qhepu Üoreervsr, jnf fvpu cbfvgvi nhs qnf jvegfpunsgyvpur Trfnzgretroavf nhfjvexra xnaa.

Va wrqrz Snyy fbyygr qnf Ragoyäggrea avrznyf hazvggryone ibe frue fgenuyhatfvagrafvira Gntra qheputrsüueg jreqra, qn fvpu qvr Seüpugr va qvrfrz Snyy avpug fpuaryy traht na qvr arhra Yvpugireuäygavffr nqncgvrera xöaagra haq ubur Nhfsäyyr qhepu Fbaaraoenaq qvr Sbytr jäera.

Nhfoyvpx
Irefpuvrqrar Urefgryyre iba ynaqjvegfpunsgyvpura Znfpuvara unora qnf Gurzn Ragoyäggrehat orv Ncsryoähzra nhstrtevssra – haq rf tvog orervgf refgr Yöfhatra (f. nhpu BOFGONH 10/2018, Frvgr 581). Qnf Irefhpufmragehz Ynvzohet jveq va Mhxhasg nhpu qvrfr va Rknxgirefhpura nhs irefpuvrqrara Fbegra grfgra, hz qra Füqgvebyre Naonhrea tranhr Vasbezngvbara qneüore yvrsrea mh xöaara.